Sunday, May 31, 2009

स्रस्टासंग अन्तरंग कुराकानी -मे २००९

सिर्जनालाई कुनै पनि राजनीतिक हुरीले छेक्न सक्दैन । -निराजन बतास


♣ 'साहित्य- सागर' को शितल यो चौतारीमा तपाईंलाई स्वागत गर्दछु ।
-धन्यवाद नमस्कार ।
हाल कहाँ र कसरी समय बिताईरहनु भएको छ ?
-स्नातकोत्तर अध्ययनको लागि भोजपुरबाट काठमाँडौ आएको डेढ वर्ष भयो । अहिले त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा मानविकी भाषाविज्ञान र शिक्षाशास्त्र अंग्रजीमा स्नातकोत्तर गरिरहेको छु । पढ्ने र लेख्ने काम भइरहेको छ ।
♣ तपाईंको साहित्यिक उपस्थिती चाहि कस्तो छ नि आजभोलि ?
-अहिले म समसमायिक स्तम्भहरु बाहेक गजल,कविता,कथा र निबन्ध लेखिरहेको छु । म प्रायशः लेखिनै रहेको हुन्छु । अनलाइन राजधानी र मोफसलका पत्रिकाहरुमा रचनाहरु छापिने गरेका छन् ।
♣ शुरुमै एउटा कुरा सोधी हालौ । तपाईंले आफ्नो नामको पछाडि किन 'बतास' फुर्को झुन्ड्याउनु भएको ? साहित्यिक स्रस्टा ,सर्जकहरुले त बियोगी/निराशी नाम पो रुचाउछन्, हैन र ?
-अँ, म धनकुटामा पढ्दाताक ०५९ सालतिर नै साहित्यिक पत्रिकाको सम्पादन गर्थें । त्यतिबेला प्रायशः सर्जक नामका पछाडि फुर्को हुन्थ्यो । मैले तपाईँले भन्नुभए जस्तै शुरुमा 'अत्यासी' भनेर फुर्को राखेको थिएँ । त्यस नामबाट पनि रचना छापिए । त्यतिबेला फुर्के नामको नक्कल गर्ने खुबै चलन पनि थियो । पछि मलाई चित्त बुझेन र सोंच्न थाले । अकस्मात फुर्ने तत्व अर्थात् बस्र्ट अफ माइण्डलाई अपोह सिद्धान्त भनिन्छ । मलाई झट्टै 'बतास' भन्ने शब्द फुर्यो । यसअघि यो शब्द कसैको नाम पछाडि सुनेको थिइनँ र मैले त्यै राख्न थालें । धेरैले मलाई नाम अनुसारको मान्छे भएन भन्छन् । म अलि गम्भिर प्रकृतिको छु ।
♣ तपाईं त एउटा राम्रो कबिता लेख्ने मान्छे अर्थात् उदयीमान कबि । बिशेष गरी कस्तो खालको बिषयबस्तु रोज्नुहुन्छ कबिताको लागि ?
-पाठकको मनमा कविताको प्रभाव अरु काब्य विधाको भन्दा लामो समयसम्म रहन्छ । खास गरेर मैले यस अघि गजल बढी लेखेको छु । ०५९ सालतिर धनकुटामा गजल त्यति परिचित नै थिएन र म 'तेश्रो आवाज' भन्ने मासिक पत्रिकामा गजल नआउने भएकोले सँधै म नै लेख्थें । दुइटा गीत र एउटा नाटक पनि रेडियो नेपाल धनकुटामा उत्कृष्ट भएका थिए । तर अहिले म अचेल भने बढी कविता,कथा र निबन्ध लेख्छु । सिर्जना भनेको भोगाइ नै रहेछ । देखेको र भोगेको कुरा लेख्न सजिलो हुँदो रहेछ । अहिले समसामयिक राजनीतिक विषय र आम मान्छेको भोगाइ सबैका विषय बनेका छन् ।
♣ आफ्नो कबितामा जातिय मिथक र बिम्ब कतिको प्रयोग गर्न रुचाउनु हुन्छ ?
-मेरो चाख पछिल्लो समयमा जातीय मिथक र विम्बमा बढेको छ । म त्यस्ता सिर्जना खोजेर पढिरहेको पनि छु । म त्यतातिर पनि मोडिदैंछु ।
♣ साहित्य सिर्जनाको अलावा तपाईं त पत्रकारिता क्षेत्रमा पनि उतिकै सक्रीय हुनुहुन्छ । यी दुई क्षेत्र बीचको अन्तर्सम्बन्ध कस्तो पाउनु भएको छ ?
-फिक्सन र ननफिक्सनले फरक पारेको छ पत्रकारिता र साहित्यलाई । समाचारको स्टोरी नै वास्तवमा साहित्यको विषयवस्तु पनि हो । हिँड्दा डुल्दा धेरै नयाँ सिर्जनाहरु फुर्ने गर्छन् तर एउटा साँचो कुरा पत्रकारिता लागेपछि साहित्य लेखन अलि कम हुँदो रहेछ ।
♣ साहित्य क्षेत्रमा तपाईं कसरी शुरुमा प्रभाबित हुनुभयो ? कुनै अबिश्मरणीय क्षण भए भनिदिनुस् न ।
-म विद्यालयमा नै भाग लिएका सबै कविता,निबन्ध लेखनका प्रतियोगितामा उत्कृष्ट भएको थिएँ । धनकुटामा पढ्न जाँदा ०५८ सालतिर पहिलोचोटि साहित्यिक पत्रिका 'सोल्टिनी' देखें । म आधा दर्जन पत्रिकाको प्रतिनिधि पनि भएँ । क्याम्पसका सबै भित्तेपत्रिकामा मेरो रचना छापियो । भित्ते पत्रिकाहरु हेरेपछि क्याम्पस प्रवेशको शुरुमा म सात वटा जति कविता बोकेर गएँ । मान्छेको अगाडि म नर्भस थिएँ । पछि साथी कृष्णलाई सबैको बाकसमा रचनाहरु झार्न लगाएँ । पछि पत्रिका प्रकाशन गर्दा खाने र सुत्नेको पनि कहिलेकाही टुंगो हुन्नथ्यो । कम्प्युटर गराउने ठाउँमा राती चकटी मागेर पनि सुतियो । अहिले सबै रमाइलो लाग्छ ।
♣ बर्तमान नेपालको तरल राजनैतीक स्थितिमा नेपाली साहित्य कसरी हिडिरहेको महशुस हुन्छ तपाईंलाई ?
-राजनैतिक रुपमा सबै सचेत छन् स्रष्टाहरु । सिर्जनालाई कुनै पनि राजनीतिक हुरीले छेक्न सक्दैन । हिजोको जस्तो लेखेर कुनै शासकलाई मनोरंजन दिने या भक्तिभाव देखाउने जमाना पनि रहेन । स्वतन्त्र लेखक लेख्दैमा डराउने अवस्था पनि छैन । साहित्यमा वर्तमानको चिरफार छ र तीक्ष्ण विचारको प्रवाह पनि ।
♣ राष्ट्रले साहित्यिक स्रस्टा सर्जकहरुलाई बेवास्ता गरिरहेको छ भन्ने कुरा सङ्ग कतिको सहमती छ तपाईंको ?
-यो विषय सर्जकहरुको लागि कहिलेकाही आन्तरिक बहस बन्ने गरेको छ । हिजो पनि महाकविका श्रीमतीले देवकोटाकै उपचारको लागि सडकमा भिख माग्न बसेकी थिइन् । पारिजातले एकेडेमीमा आफ्नो लास नलानु भनेकी थिइन् । आज पनि एकेडेमी सांस्कृतिक संस्थानमा पार्टीकै मान्छेहरु भर्ती हुने गरेका छन् । यसले साँचो सर्जकको भलो हुने देखिँदैन । सर्जक पुरस्कार र पदकको पछि पनि दौडिएका देखिन्छन् । यो प्रवृति असली सर्जकलाई पटक्कै सुहाउँदैन । जेके रोलिङले जस्तो लेखेरै राजपरिवारको जस्तो जीवन जीउन त सकिँदैन तर राम्रा सर्जक पाठकले जहिले पनि खोजिरहनेछन् । अब बन्ने संघीय राज्यमा भने सर्जकको हितको लागि संवैधानिक भाषिक र साहित्यिक प्रतिष्ठानहरु खोल्नु जरुरी छ ।
♣ कस्ता साहित्य बढी राम्रा र कालजयी हुन्छन् तपाईंको बिचारमा ?
-मलाई त काल्पनिकता अनुभव नहुने रचना धेरै मन पर्छन् ।मुनामदन जस्तो कृति लोकजनजीवन चित्रणले नै कालजयी बनेको हो । अहिले आफुले खाएको लाएको वा घुमेको आत्मरतियुक्त संस्मरण वा कथाहरु धेरै पढिन्छन् । हुन त अहिले कविता ल्यापटपमा लेखिने गरिएको छ । तर आफ्नो भूगोल र परिवेशको मुहार र आफ्नै दुःख पढिने रचनामा पाठकले पायो भने उसले त्यसलाई अवश्य सम्झिरहन्छ ।
♣ समग्र नेपाली साहित्यको बिकासमा डायोस्परिक साहित्यको भूमिका कस्तो देख्नु भएको छ ?
-अहिले धेरै कृतिहरु नेपाली डायस्पोराबाटै निस्किएका छन् । रहरले डायस्पोरिक कृतिहरु निस्कन्छन् भन्ने भनाइ ठीक होइन धेरै नवीनतम विचार र गुणात्मकतामा पनि डायस्पोरिक सिर्जना मलाई राम्रा लाग्छन् । तर सिर्जनालाई भुगोलको हिसाबले तुलना गर्न राम्रो होइन । नेपाली साहित्यको विकासमा डायस्पोरिक साहित्यको भूमिका बढेर गएको छ र यो भोलि झनै बढेर जाने देखिन्छ ।
♣ बिशेष गरी नेपालका जनजाती स्रस्टा सर्जकहरु साहित्यमा धार र बादको कुरा गर्छन्। तपाईं आफूलाई कहाँ नेर उभ्याउनुहुन्छ ? यसरी आएका बिभिन्न धार र बादहरु प्रती तपाईंको निजी धारणा के छ नि ?
-हो, सिर्जनशील अराजकता जस्ता साहित्यिक आन्दोलन पनि चलिरहेका छन् । साहित्यमा धार र वादले सिर्जनालाई नयाँ उचाईँ दिलाउँछन् भन्ने मलाई लाग्छ । पश्चिमी साहित्यले पनि लेखकीय ढाँचा र विचारले नै विभिन्न युगलाई छुट्याएको छ । म अहिले साहित्यिक बादहरुको अध्ययन गरिरहेको छु । कुनै पनि स्वतन्त्र विचारमा सिर्जना गर्न सर्जक स्वतन्त्र रहन्छ ।
♣ तपाईंले थुप्रै देशी बिदेशी साहित्यकारहरुको कृति पढ्नु भएको होला नै। आज सम्म पढेका मध्ये कुन कृतिले तपाईंको मनलाई छुन सफल भयो र किन ?
-मैले एक वर्ष अघि पढेको पर्ल एस। बकको उपन्यास'द गुड अर्थ' मलाई सम्झना भइरहन्छ । अमेरिकी लेखिकाले चीनमा देखेको चरम गरीबी त्यसमा सजीव चित्रण गरिएको छ । लामो खडेरीका कारण आफ्नो ज्यान बचाउन आफ्नै बच्चा काटेर खानुपरेको बाध्यत्मक तस्वीर छ त्यसमा । त्यो उपन्यास पुलित्जर र नोबल पुरस्कार प्राप्त कृति हो ।
♣ कस्तो समय अवस्थामा फुर्छ तपाईंमा साहित्यिक सिर्जना ?
-सिर्जना फुर्ने कुनै समय हुँदैन । त्यो अफोह थ्योरी जस्तै बस्र्ट अफ माइन्ड नै रहेछ । तर जब कुनै दुःखले छुन्छ या पीडा हुन्छ वा खुशीले पुलकित पार्छ, केही लेखेर मात्र आफुलाई शान्त पार्न मन लाग्छ ।
♣ तपाईंको प्रकाशित र प्रकान्शोन्मुख कुनै कृतिहरु छन् कि ?
-०६० सालतिरै मलाई तपाईको कृति पठाइदिनु भनेर चिठी आउँथें । गजलको पाण्डुलिपी पनि तयार पारें, प्रकाशक पनि भेट्टाएँ तर मलाई रचनाहरु परिस्कृत गर्न मन लागिरहेको थियो । वीचमा अलि नभ्याएको नभनौं समय त्यतिकै बितेर गयो । यो वर्ष म एकैचोटि दुई वटा कृति निकाल्ने तयारी गर्दैछु । फुटकर रुपमा भने कम्तीमा ६/७ सय लेख रचना छापिए होलान् ।
♣ नेपाली साहित्यकारहरु मध्ये कुन साहित्यकार मन पर्छ तपाईंलाई र किन ?
-देवकोटा,पारिजात,श्रवण मुकारुङ्ग आदि । मलाई पढिरहेको चीजले नै किन-किन आफैंलाई मन पर्नुको कारण पनि सिकाइरहेझैं लाग्छ ।
♣ साहित्यलाई परिभाषित गर्नु पर्दा के भन्नुहुन्छ तपाईं ?
-साहित्य जीवन र जगतको कलात्मक प्रतिविम्ब हो ।
♣ साहित्य क्षेत्रमा लागेर तपाईंले के कस्ता पुरस्कार सम्मान पाउनुभयो अहिलेसम्म?
-'तेस्रो आवाज' साहित्यिक मासिकले ०६३ मा सम्मान गरेको थियो । मैले काम गरेको मिडियाले सम्मानपत्र थमाएका छन् । प्रतियोगितामा त थुपै्र पुरस्कार जितेको छु ।
♣ अब नेपाली साहित्यले कुन दिशा पक्रेर जानु पर्छ जस्तो लाग्छ तपाईंलाई ?
-साहित्यलाई सर्जकको चेतनाले दिशानिर्देश गर्छ । अहिले जातीय उत्पीडन अधिकार र पहिचानको कुरा सिर्जनामा घनीभूत भएका छन् । आन्दोलनमा स्रष्टा सडकमै थिए । आफ्नो अधिकारको लागि सिर्जना हतियार बन्न सक्छ भने कुनै पनि स्रष्टा समुदायको लागि चुक्नु हुन्न ।
♣ विश्व साहित्यमा नेपाली साहित्यको ठाउँ कहाँनेर छ जस्तो लाग्छ तपाईंलाई ?
-विश्व साहित्यलाई हेरेर या दौडेर जान सकिदैन तर नेपाली साहित्यलाई भूईँमा मात्र छाम्नु र अरुलाई आकाशमा हेर्नु पनि राम्रो होइन । हिजोभन्दा आज केही विकसित छ अवस्था । मान्छेहरु टिकट काटेर कविता सुन्न थालेका छन् । सुन्ने कविताहरु पनि बजारमा पाइन्छन् । अनुवादहरुमा बढोत्तरी भएको छ । यसलाई बढावा दिनु आवश्यक छ । राज्यले पनि मापदण्ड बनाएर प्रोत्साहन दिनु जरुरी छ ।
♣ साहित्यमा तपाईंको के गर्ने भावी योजना छ ?
-साहित्यमा नयाँ सोंच आइरहनुपर्छ भन्ने मेरो पनि मान्यता र सोंच छ । म अब अलि बढी लेख्न थाल्छु होला ।
♣ अन्त्यमा साहित्य-सागरका साहित्यप्रेमी पाठकहरुलाई केही भनिदिनुहुन्छ कि ।
-राम्रा पाठक भनेका सबै सर्जक नै हुन्छन् । वास्तवमा बढी सर्जक नै पाठक पनि हो । थोरै र राम्रो सिर्जनाले साहित्य आफैं समृद्ध हुन्छ ।
♣ धन्यवाद। तपाईंको अमूल्य बिचारहरुको लागि ।
-निश्छलजी, साहित्यसागरको चौतारीमा तपाईसँगको कुराकानीले म आनन्दित भएको भएँ । धन्यबाद ।

9 comments:

Anonymous said...

निरजन जी, यहाँको बारेमा अरु जान्ने मौका मिल्यो । नेपाली साहित्य लेखनमा डा यस्पोरिक हरुको योग्दानलाई कदर गर्नु भयकोमा हार्दिक धन्यवाद छ है ।

Anonymous said...

निराजन जी,
तपाईको कार्यब्यस्तताको बाबजुद पनि मेरो आग्रहमा "स्रस्टा सङ्ग अन्तरङ् कुराकानी" मा सहभागी भएर आफ्नो बिचार राखिदिनु भएकोमा तपाई प्रति हार्दिक आभार प्रकट गर्दछु। यहाको आगामी दिनहरु अझ अरु शृजनशील रहोस् मेरो यही शुभकामना छ।
-डिआर निश्छल

Umesh ,KTM said...

Nirajan sir, tapailai najik bata padhna paiyo.dherai dhanyabad.

anmolmani,chabahil said...

nirajan g,antarwarta padhna paiyo. tapailai dherai dhnyabad.

nirajan batas said...

Sabailai mero DHANYABAD. Keep in touch. Nirjan Batas. Kathmandu

Anonymous said...

म एडम्स KEVIN, Aiico बीमा plc को एक प्रतिनिधि, हामी भरोसा र एक ऋण बाहिर दिन मा व्यक्तिगत मतभेद आदर। हामी ऋण चासो दर को 2% प्रदान गर्नेछ। तपाईं यस व्यवसाय मा चासो हो भने अब आफ्नो ऋण कागजातहरू ठीक जारी हस्तांतरण ई-मेल (adams.credi@gmail.com) गरेर हामीलाई सम्पर्क। Plc.you पनि इमेल गरेर हामीलाई सम्पर्क गर्न सक्नुहुन्छ तपाईं aiico बीमा गर्न धेरै स्वागत छ भने व्यापार वा स्कूल स्थापित गर्न एक ऋण आवश्यकता हो (aiicco_insuranceplc@yahoo.com) हामी सन्तुलन स्थानान्तरण अनुरोध गर्न सक्छौं पहिलो हप्ता।

व्यक्तिगत व्यवसायका लागि ऋण चाहिन्छ? तपाईं आफ्नो इमेल संपर्क भने उपरोक्त तुरुन्तै आफ्नो ऋण स्थानान्तरण प्रक्रिया गर्न ठीक

Anonymous said...

म Loredana Beretta रुची दयालु इमेल मार्फत मलाई संपर्क भने तत्काल 3% ब्याज दर संग अन्तर्राष्ट्रीय देश गर्न ऋण विभिन्न प्रकारको प्रस्तुत गर्ने एक निजी ऋण ऋणदाता हुँ: loredana.beretta40@gmail.com

वाक्य: तपाईंको आनन्द हाम्रो सन्तुष्टि छ

हामी हाम्रो वाक्य द्वारा बाँच्न, हामी तपाईंलाई मदत गर्न सक्नुहुन्छ

Absolon Casimir said...

Absolon Casimir ऋण दृढ, उद्यमीहरू सजिलै ऋण पारदर्शी र कुशलतापूर्वक, चाँडै वातावरण मा पहुँच गर्न मौका प्रदान गर्दछ। हाम्रो विशेषज्ञता र अन्तर्राष्ट्रिय स्तर ग्राहकहरु हाम्रो सेवा गुणस्तर सुनिश्चित गर्न र वितरण सेवा अवकाश, पर्यटन, मनोरञ्जन र निर्माण उद्योग मा भूमि को महत्वपूर्ण विकास परियोजनाका लागि अन्तर्राष्ट्रिय वित्त परियोजना कम्पनीहरु, व्यवसाय र संगठन को हाम्रो मुख्य आपूर्ति छ हामी पनि, व्यक्तिगत ऋण, निजी ऋण, ऋण ऋण परिशोधन; सम्पर्क इमेल: absoloncasimir200@gmail.com

URGENT LOAN OFFER WHATSAPP +918929509036 said...

Hello Everybody,
My name is Mrs Sharon Sim. I live in Singapore and i am a happy woman today? and i told my self that any lender that rescue my family from our poor situation, i will refer any person that is looking for loan to him, he gave me happiness to me and my family, i was in need of a loan of $250,000.00 to start my life all over as i am a single mother with 3 kids I met this honest and GOD fearing man loan lender that help me with a loan of $250,000.00 SG. Dollar, he is a GOD fearing man, if you are in need of loan and you will pay back the loan please contact him tell him that is Mrs Sharon, that refer you to him. contact Dr Purva Pius,via email:(urgentloan22@gmail.com) Thank you.