स्रस्टा संग अन्तरंग कुराकानी-जुलाई २००९

नेपाली साहित्य विश्व साहित्य भन्दा कम छ जस्तो मलाई लाग्दैन ।

-दिलिप योन्जन

♣ साहित्य सागरको मझेँरीमा तपाईलाई हार्दिक स्वागत गर्दछु ।

-धन्यबाद । अबसर दिनु भएकोमा ।

♣ तपाईं अपरिचितहरु सङ्ग कसरी चिनिनु चाहनु हुन्छ नि?

-अपरिचित मित्रहरुसंग परिचित हुने माध्यम भनेको साहित्य नै होला ।

♣ तपाईंको प्रबासी जीबन कसरी चलिरहेको छ ?

-काम र साहित्यसंग जिन्दगीलाई हिडाईरहेछु, कहिले हाँसो कहिले आँसु, दु :ख सुख यस्तै छ।

♣ आफ्नो देश भन्दा धेरै टाढा अर्थात् भूगोलको अर्कै ध्रुब अमेरिकामा रहेर पनि नेपाली साहित्यको लागि मरिमेटी रहनु भएको छ ,हरेक नेपाली इन्टरनेट साहित्यिक पत्रीका त झन् दिलिप योन्जनमय देखिन्छ । यस्तो तपाईंको सिर्जनाको मुल श्रोत के होला ?

-संसारको कुनै कुनामा बसे पनि आफ्नो भाषा र साहित्यलाई जारी राख्दै, सायद जीबनमा केही नकमाए पनि नपाए पनि नाम चाहि बाँचिरहोस भनेर लागेको हुँ । मेरो सिर्जनाको मुल श्रोत चाहि मेरो अन्तर आत्माको चाहाना हो ।

♣ तपाई किन साहित्य क्षेत्र तिरै आकर्षित हुनुभयो ? कहिले देखि शुरु गर्नु भयो लेख्ने काम?

-मनको बह पोख्ने चौतारी ।नँया कुराको जन्म दिई समाजमा भएका राम्रा-नराम्रा कुराको भन्डाफोर गर्दै बिना बन्धन खुल्ला सिमाना भै बाँच्न पाउने क्षेत्र भएकोले म लागेको हुँ । म यस क्षेत्रमा २०४० - ४१ साल देखि लागेको हुँ ।

♣ कबिता र गजल बाहेक अन्य बिधाहरुमा तपाईंको उपस्थिती कस्तो छ ?

-साहित्य यात्रामा धेरै बिधामा नै कलम चलाईरहेको छु । म कथा, कबिता, गजल, भजन, निबन्ध, गीत, लोक गीत आदि लेख्ने गर्छु। मेरा थोरै मात्र रचनाहरु बिभिन्न रेडियो, एफएम, पत्रपत्रिकाहरुमा प्रशारण र प्रकाशित भएको छ ।हाल सम्म मेरो अप्रकाशित लेखहरु ७५० वटा छन् ।

♣ साहित्यलाई परिभाषित गर्नु पर्दा के भन्नुहुन्छ ?

-साहित्य भनेको सागर हो, जसको कुनै सिमा छैन, यसमा कुनै भेदभाव छैन, जस्ले जसरी पनि आफूलाई बिसाउन सक्छ। जिन्दगीमा लागेका राम्रा-नराम्रा अनुभबलाई पोख्ने खुल्ला चौतारी हो। साहित्य भनेको नँया-नँया फूल थरि-थरिको रङ र रुपमा फुलाउने सुन्दर बगैचा हो ।

♣ हाम्रो साहित्यको बर्तमान अवस्था कस्तो पाउनु भएको छ ? अहिलेको बदलिदो स्थितिमा साहित्यले कस्तो धार पक्रीनु पर्ला ?

-नेपाली साहित्य पनि अन्य देशको तुलनामा स्तरीय छ जस्तो लाग्छ । साहित्यको कुनै धार हुदैन । यो समय र परिस्थिति संग संगै बगिरहेको हुन्छ ।

♣ साहित्य लेखेरै बाँच्न सक्ने बातावरण छ त नेपालमा ? त्यहाँबाटको तपाईंको हेराइमा नेपाली साहित्यको अवस्था र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा यसको स्थान कहानेर देख्नु भयो ?

-नेपालमा साहित्य लेखनबाट बाँच्ने आधार छैन होला । नेपाली साहित्य बिश्वको साहित्यसंग समान र एउटै स्तरमा छ । खालि अन्य भाषामा प्रकाशित हुन नसकेकोले हामी र हाम्रो साहित्य पछाडि परेको हो कि जस्तो लाग्छ ।

♣ अमेरिकामा नेपाली डायोस्परिक साहित्यको बारेमा केही भनिदिनुस् न । तपाई त्यहाँ कुनै साहित्यिक संघ संस्थासङ्ग आबद्द हुनुहुन्छ कि ?

-अमेरिकाको डायोस्परिक नेपाली साहित्यिक गतिबिधि बारे भन्ने हो भने यहाँ बस्ने बरिष्ठ साहित्यकार अनि लेखकहरुले आफूलाई यो क्षेत्रमा लामो समय देखि समर्पण गर्दै आएका छन् । हाल म कुनै साहित्यिक संघ संस्थासङ्ग आबद्द छैन । अस्टिन बासी साथीहरु मिलेर खोल्ने सोच छ । सबैको ब्यस्तताको कारणले ढिला भएको हो ।

♣ 'डायोस्परिक नेपाली श्रस्टाहरु समग्र नेपाली साहित्यको दह्रो खम्बाहरु नै हुन्।' यो भनाइसङ्ग तपाईंको कतिको सहमति छ ?

-मेरो सहमति छ ।यस कारण कि , नेपाली साहित्यको जन्म नै प्रबासबाट भएको हो ।

♣ तपाईंको लेखनी आदर्श कुनै साहित्यकारद्वारा प्रभाबित छ ? बाद र धार बारे आफ्नो मत ब्यक्त गर्नु परे कसरी गर्नु हुन्छ ?

-म खासै कोही साहित्यकारद्वारा प्रभाबित भएर लागेको होइन तर मलाई धेरै साहित्यकारहरुको सिर्जना मन पर्छ नेपाली होस् या बिदेशी । मलाई लाग्छ - साहित्य बाद र धारमा सिमित रहदैन । यो अनन्त फराकिलो छ ।

♣ तपाईंको कुनै प्रकाशित् कृतिहरु छन् कि ?

-मेरो प्रकाशित कृतिहरु 'मान्छेहरुको भिडमा' ( कबितासङ्ग्रह ) २०५०, 'आस्था खोजिरहेछु'( कबितासङ्ग्रह ) २०५८,'अनुपम'(गीतिसङ्ग्रह) २०५९ र 'अमुल्य' (गीतिसङ्ग्रह) २०६१ । मेरा गीतहरु ५० भन्दा बढी रेकर्डिङ् भैसकेका छन् । अब नयाँ गीति सङ्ग्रह र एल्बम छिट्टै प्रकाशित हुदैछ ।

♣ तपाईंको बिचारमा विश्व साहित्यमा नेपाली साहित्यको पहुचता पुर्याउन के गर्नु पर्ला नेपाली साहित्यका श्रस्टाहरुले ?

-नेपाली साहित्य विश्व साहित्य भन्दा कम छ जस्तो मलाई लाग्दैन । खालि नेपाली साहित्यलाई बिभिन्न भाषा मार्फत बिश्व माझ फैलाए नेपाली साहित्यले पनि किर्तिमान राख्न सक्छ ।

♣ अहिले नेपालको नयाँ राज्य संरचनामा जनजातीहरु आफ्नो संस्कार र संस्कृतिको सुनिश्चित हुने गरी स्वायत्त राज्य निर्माणको निम्ति आन्दोलनरत् छन् । यस्तो परिबेशमा जनजाती साहित्यकारहरुले कस्तो भूमिका खेले उत्तम हुन्छ भन्ने तपाईंलाई लाग्छ?

-जनजाती साहित्यकारहरुले अहिलेको अबस्थामा महत्वपूर्ण भूमिका आ-आफ्नो ठाँउबाट निभाउनु पर्छ र निभाईरहेका पनि छन् । यस बेला सबै बिभेद पन्साएर जनजातीहरु एक भई आफ्नो हक अधिकार सुनिश्चित गरीहाल्नु पर्छ । अहिले राजनीति भन्दा अलिक माथि उठेर जनजातीका नेताहरुले सोच्नु पर्ने बेला भएको छ ।

♣ तपाईंका प्रिय देशी बिदेशी साहित्यकार को-को हुन् र किन ?

-मलाई राम्रा कृतिहरु देशी बिदेशी सबैको मन पर्छ । सबैको फरक -फरक सोचाई अनुसारको लेखाई हुने भएकोले सबै साहित्यकारहरु उस्तै लाग्छ ।

♣ तपाईंका भावी योजनाहरु के छन् त ? कहिले स्वदेश फिर्दै हुनुहुन्छ ?

-छिट्टै गीति सङ्ग्रह र आधुनिक गीतहरुको संगालो पस्किने तयारीमा छु । म २०१० मा स्वदेश फर्कदै छु ।

♣ अन्त्यमा मैले सोध्न बिर्सेंको तर तपाईंलाई भन्न मन लागेको केही छ कि ?

-मलाई माया गर्नु हुने देश बिदेशका मेरो संपूर्ण पाठक मित्रहरु, शुभचिन्तकहरु र साहित्यकारहरुबाट थप सल्लाह सुझाब पाउने आशा राखेको छु । देशमा भईरहेको राजनैतिक समस्याको छिटै समाधान होस् , संपूर्ण नेपालीहरुले माया,ममता प्रेमका साथ बाँच्न हाँस्न पाऊन् । डर र त्राश भन्दा पनि नेपाली नेतामा देश बनाउनु पर्छ भन्ने भाबना जागोस् र नयाँ संबिधानमा हरेक जनताको हक अधिकार सुनिश्चित होस भन्ने कामना गर्दछु । भगवान बुद्दको उपदेश नेताहरुले अनुशरण गरी नेपाललाई बिश्वमा शान्तिको देश भनी चिनाऊन् यही कामना छ मेरो ।